НОМАДИЗМЫН ДУУЛАЛ

Г.МЭНД-ООЁОГИЙН ГЭРЭЛТЭХ АГШИН БҮР БУЮУ НОМАДИЗМЫН ДУУЛАЛ

/Dr. Shaleen Kumar Singh/

Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо өнөөдөр нэн онцгойн дээр ихэд нөлөө болохуйц нэгэн туурвилаа Англи хэлнээ хөрвүүлэн гаргажээ. Тэрээр “Гэрэлтэх агшин бүр” хэмээх яруу найргийн энэхүү номоороо дамжуулан нүүдэлчдийн амьдрал, уламжлалт ахуй заншлыг маш нарийн мэдрэмжээр нээн гаргаж чадсан байх тул түүний номыг “Номадизмын дуулал” хэмээн нэрлэж ч болмоор санагдана.

“Гэрэлтэх агшин бүр” хэмээх хамгийн сүүлд хэвлүүлсэн энэ яруу найргийн ном нь юун түрүүнд Нүүдэлчдийн ахуй заншлын бодит байдал, дүр төрхийг ихээхэн нарийн илэрхийлсэн бүтээл болжээ. Г.Мэнд-Ооёо “-Нүүдэлчин монголын үр сад билээ, би. Үүр цүүрээр ачаалж нүүдэг сэн. Ачаатай тэргэн дээр, арган дотор сууж, атан тэмээний нэгэн жигд алхаанд өглөөн нарны туяаг угтсан балчир ахуйдаа ирээдүйнхээ яруу найргийн хэм хэмнэлийг мэдэрсэн ч байж магадгүй.” гэж нэгэнтээ дурсчээ. Үнэхээр ч нүүдэлчин амьдралын тэр хэв маяг нь түүнийг яруу найрагч болоход ихээхэн нөлөө үзүүлсэн аж.

Тэрээр мөн “Аян холд ангаж яваа хүнийг баярлуулахын сайхныг, газар дэлхийдээ шүтэн амьдрагч бүхэн бие биеэс хамаат оршиж, найрсан туслалцахын учрыг багадаа узэж амталсан маань хожим бичих найргийн минь зан чанарт шингэсэн буй заа.” хэмээн өөрийн уран бүтээлийн гарваль мөн чанарыг нэмэн тайлбарлажээ.

Г.Мэнд-Ооёо хөдөөд өнгөрүүлсэн, хотод суурьшсан он жилүүдийнхээ аль алинаас нүүдэлчдийн үлгэр домог мэт амьдралыг ямагт мэдэрч, санагалзан, энэ нь ч түүний уран бүтээлд нөлөөлсөөр байх шиг. “Эрдэм номын мер хөөж энд тэнд бишгүй л "нүүж" явлаа. Язгуурын нүүдэлчин миний хот хүрээнд суурьшин суусан он жилууд ч нүүдэл мэт санагдаж байна” хэмээн найрагч маань хэлжээ. Түүний амьдрал бүхэлдээ нүүдэлчний язгуур мөн чанараа эрэн бэдсэн их нүүдэл ажээ. Энэ ч утгаараа Г.Мэнд-Ооёо найрагчийн шүлгүүдээс алгуурхан зогсолтгүй хөдөлгөөн, холыг түүчээлсэн эерүү урсгал, зөн совингоо эрэн бидсэн басхүү эргэн тойрныхоо бүхий л зүйлийг сониуч агаад өөдрөг нүдээр харсан, гэгэлгэн, уянгалаг зүрх сэтгэлийн өнгө аяс хөвөрч, нүүдэлчдийн амьдралын хэв маягийг эрхгүй тодосгодог. Номонд орсон бүхий л шүлгүүд нүүдэлчдийн зүрх сэтгэлийн гүнд хамгийн ихээр тусч, хүсэл сэтгэлийг нь хөвсөлзүүлэн татдаг бүхнийг илэрхийлэн бичиж, нүүдэлчдийн яруу найргийн онцгой шинжүүдийг өөртөө хадгалсан байх аж. Номын хамгийн эхэнд байх

Харанхуйн дотор л хамгийн тод гэрэл оршимуй

Бүрэнхийд л бүсгүй хүн илүү царайлаг харагдмуй

Ээмэгний шигтгээ үдшээр л гэрэлтмүй

Эмээлийн баавар шөнөөр л гялалзмуй

Гүмүда цэцэг үдшээр л дэлбээгээ нээмүй

Гүйгүүл морь үүр хаяаруулж янцгаамуй

Дуу сонсоход л сэтгэлийн бүрэнхий туяармуй

Дурласан цагтаа л хүн хамгийн их гэрэлтмүй…

хэмээн үргэлжлэх “Гэрэлтэх агшин бүр” шүлгээс харахад л энэ шүлэг нь жинхэнэ нүүдэлчин хүний сэрэл сэтгэлгээг илэрхийлэн байгаа нь мэдрэгдэнэ. Тааламжтай сайхан нь юунд буй хэмээвээс агшин хормын зогсоц бүрийг шүлэг найрагтаа зохиогч өөрийн төсөөллөөр үргэжлүүлж, гүн утгыг эрэн олсон нь:

…Үүлэн чөлөөний нар л хамгийн хурц буюу

Үйлийн үр л ертөнцийд хамгийн үнэн буюу

Од харвах агшинд л онцгой нэг гэрэл гармуй

Орчлонг гэрэлтүүлэх хүү тэр агшинд л мэндэлмүй… хэмээх мөртүүдээс

харагдаж байна. “Чамруу би явж байна” нэртэй хоёр дахь шүлэгтээ салхитай олон жимийг туулж, сарьдаг их уулсыг давж, зуу зуун ус мөрнийг гатлаад хайр сэтгэлээн олохоор хэрэн явах нэгэн залууг /түүнийг дагалдагч сарыг ч бас/:

Хэзээ учрахаа тааж эс мэдэвч,

Хэлэх үгээ хэлхэн бодсоор

Чам уруу би явж байна"(11) … гэх мэтээр дүрслэн бичсэнээс нь мөн л сайх найрагчийн туулж ирсэн нүүдэлчний амьдарлын зам мөр тодхон харагдаж байна.

Тэрээр шүлэг найрагтаа намар цагийн уйтгар гунигийг хавар цагийн сэргэн мандалттай нь хамт дүрсэлж, алтан нарыг атгасан мэт халуун залуу насныхаа илч гэрлийг бахдаж, хязгааргүй оюун санааныхаа чинад ертөнц дэх аян холын гэрэлт бодлууд, амьдрал цадигийн гэгээн агшнууд, хүмүүний оршихуйн нандин нууц, яруу найргийн зам замнал бүрээ дотоод сэтгэлийнхээ бодрол бясалгалаараа нээн бичсэн байх аж. Энэ нь түүний:

Чам руу би явж байна.

Чимх чимх зүүд нойроо хугаслан

Чирам хийн бүхнийхээ дээж найргаас шимлэн

Чиний зүрхэнд өөрийнхөө чавхдасыг олохоор

Хангал өндөр уулсын ангал хавцгайг өгсөн

Хангил их бартаатай халил жимийг мөшгөн

Хайрын охь мөнхийн дуугаа эрсээр

Чам руу би явж байна… хэмээн үргэлжлэх сайхан шүлгээс ч

тодорхой харагддаг. Мөнхүү Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо:

…Чулуун довжооны завсраар зэрлэг өвс сөрвийж

Чуулган их бурхадын зам дээр шарлана

Гэрэл татсан тэртээ цагийн улбаа тэмдэг төдий

Гэгээн бурхад нь хаашаа одсоныг мэдэхгүй…

хэмээн нэгэн шүлгэндээ бичсэн байх нь “Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандахад хувилгаан туяа нь сэтгэлийн бүрэнхийг гэрэлтүүлэх” Бурхан Буддагийн өнө цагийн алдар сууг нэн гоо сайхнаар дуулсан мэт сэтгэгдэлийг төрүүлж байна.

Яруу найрагч тэрбээр 'Нээхийн утган хэлхээ' хэмээх сайхан шүлгээрээ өмнөх олон найрагчдын нээн чадахыг ямагт тэмүүлсэн ч хараахан түвдээгүй жамын ертөнцийн нууцын нууцыг гүн ухааны бодрол бясалгалын үүднээс тайлахыг оролдсон ч байж болох юм. Түүний энэ шүлэг “Би” хэмээх үйлийн эзэн дээр үндэслэгдсэн байх ба шүлэг маань бүхэлдээ “Би”-гээр дамжуулан үнэн мөний нүд хийгээд цэцэн билгийн нүдийг нээхүйн харилцан хамаарлыг батласан байх ажээ. Мөсөн уулын орой нь хүний нүднээ үзэгдээд, ёроол нь далайн гүнээ хөвөн огт харагддаггүйтэй адил яруу найрагчид шүлгийнхээ гол утга санааг далд битүү утгаар хэлэх, салаалан нуух хандлага ихээхэн ажиглагддаг. Г.Мэнд-Ооёогийн:

Өнөөг хүртэлх хорвоон түүх намайг бүтээж нээнэм

Өнөө миний амьдрал тэмцэл өөрийгөө тодруулж нээнэм

Ая дуу найраг шүлэг минь намайг бүтээж нээнэм

Ардынхаа сэтгэлд хүрч чадвал өөрийгөө илчилж нээнэм… хэмээх

мөртүүдээс ч бас утга найрслын ийм түүн лугаа жишээг олж харав би. Тэгвэл эл шүлгийн дараах мөртүүдээрээ тэрбээр:

…Орчлон ертөнц надад найрсан нуугднам

Оюун сэтгэл, зүрхний минь гүнд нуугднам

Юм бүхэн, мөч бүхэн намайг нээнэм

Ертөнц надаар дамжин өөрийгөө нээнэм... хэмээн нууцалсан

нууцынхаа тайллыг нээн толилуулах нь нэн зохист туурвил болжээ.

Энэхүү номонд нүүдэлчний ахуй сэтгэлгээний шүлгүүдээс гадна хайр сэтгэл, байгаль дэлхий, гоо сайхан, гүн ухааны сэдэвт олон сайхан шүлгүүд багтсан байна. Яруу найргийг орчуулна гэдэг нэн бэрх ч энэ номын орчуулагч яруу найрагчийн шүлгүүдийн үнэ цэнэ, үнэн мөнийг огт алдагдуулахгүйгээр гойд сайн орчуулсан байгааг бас онцлон хэлүүштэй. Г.Мэнд-Ооёо найрагчийн “Цагийг эргүүлэгч шувууны даллага, 'Чиний хөмсөг нисч яваа тогорууны далавч шиг', “Уулсын дүрийг тайлахуй”, 'Дөрвөн улаан навч' “Алтан хараацай” гэх мэт шүлгүүдэд нүүдэлчдийн амьдралын хэв тусгал, байгаль дэлхийн шим мандалтайгаа салшгүй холбоотойгоор дүрслэгдсэн. Мөнхүү Г.Мэнд-Ооёо найрагчийн шүлгүүдээс Буддизмын мөн чанар, сэтгэлгээ, урлал зүйн хэв шинжүүд олонтоо илэрдэг билээ. Энэ нь түүний шүлгүүдийг Монголын уламжлалт соёлын тусгалтай салшгүй холбоотойг харуулж байна. Профессор Я.Баатар “Г.Мэнд-Ооёо уламжлалт найруулах ухааныг орчин үеийн найруулах ухаантай холбож, уламжлал шинэчлэлийн нарийн судсыг нь атгаж чадсан юм. Хэрвээ ингэж чадаагүй бол дан ганц уламжлалт найруулгыг шүтээд сонгодог бичгийн найруулга мэтээр хэн хүнд авсаар ойлгогдохгүй хэдэн хуучин үгээр хөөцөлдөж явах байсан билээ. Гэтэл яруу найрагч тэгсэнгүй. Хуучин үгсийг сонгохдоо ч гэсэн зүй журмын дагуу зохих байрыг нь олж шигтгэж өгдөг учраас этгээд гажуу байдаггүй юм.” хэмээн бичсэн нь ч дээрхийг гэрчилнэ. Энд нэгэн жишээг дурдахад Энэтхэгт Хинди шашны үзэл санаан дээр тулгуурлсан уран зохиолын өв дуурьсал давамгайлах бөгөөд эндэхийн хамгийн нэртэй яруу найрагчдын нэг болох Раул Санкритъяаяан хэмээх хүн нүүдэлчдийн уугуул сэтгэлгээнд ихэд татагдаж, түүний мөн чанарыг олон олон бүтээлээрээ нээн бичиж байсан билээ. Тэрээр нэгэн шүлэгтээ:

"Sair kar duniya ki gafil zindgani phir kahan

Zindagani gar rahi to naujabani phir kahan."

хэмээн шүлгэлсэнийг нь хөрвүүлвээс

“Агуу ертөнцөөрөө хэсэгтүн, ахиад төрнө гэж үгүй ээ.

Амьдралаа нэгэнт үрсэн хойноо дахиад залуу болохгүй ээ” гэсэн утгатай юм.

Эцэст дүгнэхэд “Гэрэлтэх агшин бүр” яруу найргийн ном нь бүхэлдээ Нүүдэлчдийн амьдрал, сэрэл, сэтгэлгээний дуулал болж чаджээ. Тиймээс ч энд орсон шүлгүүд нь хайр сэтгэл, байгаль дэлхий, амь амьдрал, басхүү төрж өссөн газар шорооныхоо эгэл сайханд ууссан нэгдсэн, нүүдэлчин ахуйн тэр л гоо сайхныг магтан дуулсан гүн хүндэтгэлт учир агуулгыг өөртөө шингээсэн байх юм. Эцэст нь зүрх сэтгэлийн яруу дууллын нандин эгшгийг бүхий л талаараа тун хүчирхэгээр атгаж чадсан яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо таньд би чин сэтгэлийнхээ гүнээс амжилт хүсэн буйгаа ирэлхийлье.

Англи хэлнээс орчуулсан Б.Баясгалан

ХУУЧИН СҮМИЙН ДЭЭГҮҮР САРАН МАНДАХ ЦАГ ДОР

Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандахад
Хувилгаан туяа нь эртний ганжирыг алтална
Хулсан лимбэний нүхээр салхин гансрахад
Хуудуу холын гуниг зүрхэнд сэдэрнэ

Чулуун довжооны завсраар зэрлэг өвс сөрвийж
Чуулган их бурхдын зам дээр шарлана
Гэрэл татсан тэртээ цагийн улбаа тэмдэг төдий
Гэгээн бурхад нь хаашаа одсоныг мэдэхгүй

Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандахад
Хувилгаан туяа нь сэтгэлийн бүрэнхийг гэрэлтүүлнэ
Хулсан лимбэний гуниглангуйн чанадах тайтгарал
Хуудуу холоос бурхадын гэгээг дуудмуй

Шингэн бэхээр татсан эртний ханз үсэг мэт
Шинэхэн тэнгэрт сүмийн сүүдэр утгын дүрстэй
Замбуу тивийн сүүдэр болоод гуниглал дотор
Заавал ч үгүй гэрэл болоод сэтгэлийн зул буй

Хумхийн тосны чинээ хувьхан чөлөөнд ч
Хувилгаан бурхадын гэгээн хөрөг багтмуй
Хулсан лимбэний аялгуун дотор ч диваажин оршмуй
Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандах цаг дор ...

2003. 09.15

ТУНГАЛАГШИХУЙД ОДУУЛАХ ХУНДАГАНЫ ДУУ

Дотно нөхөд зочлоход галын бурхан мишээвэй

Долоон бурхан ч бас энүүхэн ар дээр заларч буй

Тэртээх үүлс манайх руу дөхөж ирээд завилжээ

Тэнгэр ч бас тэрүүхэн дээрээс ширтэнэ.

Мөнгөн гүцэнд охь сөгнөе, аршаан болтугай

Алтан хундаганд дүүргэж адислая, аз жаргал орштугай.

Бэлгэтэй үг хэлэхэд булингартай ус тунгалагшдаг

Ерөөлтэй хүмүүс учрахад ертөнцийн магнай тэнийдэг

Буурцагт хорвоогийн үр бүхэнд төлжихийн шалтгаан оршдог

Бууралтахуйн жам нь шинэдэхүйн цагийг хүлээн зөвшөөрдөг

Бутарч сарнихуйн зохисгүйг эвсэн бүтэхүйд найрсуулмуй

Бурангуйн мунагийг ариусахуйн чанарт шилжүүлмүй.

Гадаад оршихуйн хаан суудал тань уул мэт байг

Газар дэлхийн уул болгонд Шамбалын туяа буй

Дотоод оршихуйн амар амгалан тань тэнгэр мэт байг

Хүмүүний заяаны тэнгэрлэгт бурхадын бүрэлбаа буй

Буцахуйн гунигланг ирэхүйн инээмсэглэлд урвуулмуй

Будангуйрахуйг тунгалагшихуйд одуулмуй.

2008

Г.МЭНД-ООЁО ПРОФЕССОР БОЛЛОО

Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академи, Олон Улс Судлалын хүрээлэнгийн эрдмийн зөвлөлийн шийдвэрээр зохиолч, нийтлэлч, утга зохиол судлаач, соёл судлаач, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёод урлаг соёл судлалын тэргүүлэх профессор цол олгов.

Г.Мэнд-Ооёогийн сүүлийн жилүүдэд Монголын уран зохиол, соёлын судалгааг дэлхий дахинд хүргэх хийгээд дэлхийн утга зохиолтой монголын зохиолчид уншигчидыг холбох, судлах, орчуулах , хэвлэн нийтлэх үйлсэд оруулж буй үнэтэй хувь нэмрийг өндрөөр үнэлж энэ хүндэт цол хэргэмийг хүртээсэн байна. Үүний өмнө Г.Мэнд-Ооёогийн уран бүтээлд Дэлхийн Урлаг Соёлын Академиас утга зохиолын доктор болсон бол Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академи түүнд тэргүүлэх профессор цол олгосон байна. Ийнхүү яруу найрагч шинжлэх ухааны профессор боллоо.

СОЁЛ ЯРУУ НАЙРГИЙН АКАДЕМИ

2008 ОНЫ МЭДЭЭЛЭЛ

Соёл Яруу Найргийн Академийн гишүүд, хүндэт яруу найрагч зохиолч, орчуулагчид аа!

Та бүхэнд ирж буй шинэ жилийн баярын мэнд хүргэе. 2009 он уран бүтээлийн онгод, урам зориг, шинэ бүтээл, амжилт ялалтаар дүүрэн байх болтугай.

Эрхэм гишүүддээ 2008 оны ажлынхаа талаар мэдээлэхийн хамт ирэх онд болох зарим үйл явдлын мэдээллийг хүргэж байгаадаа баяртай байна.

· 2008.1-р сарын 5-20 “Уран бичлэг ба яруу найраг” үзэсгэлэн Хаан банкны арт галерейд зохион байгуулав.

· 2008.03.1 “Уран бичлэг ба яруу найраг” каталогийг Хаан банкны дэмжлэгтэйгээр хэвлүүлж нийтийн хүртээл болгов.

· 2008.03.15 Их яруу найрагч Б.Явуухулангийн төрсөн өдөрт зориулсан “Алаг дэлхийд төрсөн минь учиртай” нэртэй аялалыг зохион байгуулж Богд Уулын Цэцээ гүн оргилд Б.Явуухулангийн шүлгийг мандуулав.

· 2008 Монголын Үндэсний Чөлөөт Зохиолчдын Холбоо, Улаанбаатар Их Сургуультай хамтран яруу найрагч Доржийн Гомбожавын 75 насны ойд зориулсан эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулав.

· 2008 VI. Боловсрол Соёл Шинжлэх Ухааны Яамны сайд Н.Болормаагийн дэмжлэгээр “Монголын уран зохиолын дээж” номыг англи хэлээр хэвлүүлж монголын бүх номын сангуудад болон гадаадын номын сан, утга зохиолын байгууллагуудад илгээх төсөл хэрэгжүүлэв.

· 2008. V.26-31 Америкийн яруу найрагч Давид Лехманы айлчлалыг АНУ-ын ЭСЯ, Монголын Урлагийн Зөвлөлтэй хамтран зохион байгуулж, Америк Монголын яруу найргийн үдэшлэгийг Хаан театрт зохион байгуулав.

· 2008. V.26-VII.07 Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитийг Монголд урьж ирүүлэн Явуухулан тэргүүтэй Монголын яруу найрагчдын зарим бүтээл, Монголын шилдэг өгүүллэгүүдээс орчуулах төсөл хэрэгжүүлэв.

· 2008. Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитийн орчуулгаар 2008 онд хэвлэгдсэн номууд:

О.Дашбалбар “Оюун санааны яруу найраг ба Газрын төлөөх тулалдаан эхэллээ”

Ц.Бавуудорж “Хүмүүн өвс болох үест”

Т.Эрдэнэцогт “Сэтгэлийн огторгуй”

· Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитэд Засгийн Газрын шагнал Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний Ажилтан цол олгов.

· 2008.VI.30-нд Тайваний яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Си-гийн “Хөхөмдөг далайн нууцлаг яралж” уран бүтээлийн үзэсгэлэнг Монголын Уран зургийн галерейд зохион байгуулав.

· 2008. VIII “Дариганга ардын аман зохиол” /Г.Мэнд-Ооёо, Г.Ловор/ номыг Улаанбаатар Их Сургуультай хамтарч хэвлүүлэн олны хүртээл болгов.

· 2008.IV.09-15. Соёл Яруу Найргийн Академийн Ерөнхийлөгч Сока Гаккай интернэйшнл байгууллагын урилгаар Япон Улсад зочлов. Японы “Сейко Шимбун” сонин болон “Пампин” сэтгүүлд Монголын уран зохиолын талаар ярилцлага өгөв.

· 2008.IX.10-11. Тайваны яруу найрагч Юй Си-гийн “Төгөлдөр Орчлон” хөгжимт дуулалт жүжгийн тоглолтыг Улсын Драмын Эрдмийн Театрын тайзнаа зохион байгуулав. Тоглолтын нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр оролцов.

· 2008. X Мексикийн Акапулко хотод болсон Дэлхийн Яруу Найрагчдын XXVIII их хуралд Монголын төлөөлөгчидийг оролцуулах ажлыг зохион байгуулав. Тус их хуралд Г.Мэнд-Ооёо, Дан.Нямаа, Б.Дашзэвэг, Ц.Бавуудорж, Б.Золбаяр нар оролцож шүлэг зохиолоо уншиж, шинэ хэвлэгдсэн номоо танилцуулав.

· Дэлхийн Яруу Найрагчдын 2008 оны Анталогид монголын яруу найрагчдын бүтээл хэвлэгдэв.

· СЯНА-ийн ерөнхийлөгч Г.Мэнд-Ооёог Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн удирдах зөвлөлийн гишүүн, нарийн бичгийн даргаар томилов.

· GUNU сэтгүүлийн VI, VII дугаарыг хэвлүүлэв.

· 2008 Яруу найрагч Ц.Бавуудорж, Дан.Нямаа, орчуулагч М.Шагдарсүрэн, судлаач Дэ.Мягмарсүрэн нарыг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн байнгын гишүүнээр элсүүлэв.

· 2008.11 СЯНА-ийн тодорхойлолтоор орчуулагч, зохиолч Ж.Гэндэндарамыг Монгол Улсын Соёлын Гавъяат Зүтгэлтэн цолоор, яруу найрагч, орчуулагч Д.Бямбааг Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн одонгоор тус тус шагнав.

· 2008.10 Тайваний яруу найрагч Юй Си-д Монголын Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Найрамдал медаль гардуулав.

· 2008.12.06-22 Соёл Яруу Найргийн Академийн ерөнхийлөгч, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо Европын яруу найргийн Академи болон Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн урилгаар Европын орнуудад яруу найргийн уулзалт, наадам, уншлагад оролцов.

· Тайваний гарамгай яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Сигийн санаачилгаар “XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал” бий болгож, энэ жил анхны шагналаа Европ дахинд алдартай М.Рупуст олголоо. Уг шагналын мөнгөн сан 30,000 ам доллар.

2009 ОНЫ ХӨТӨЛБӨРИЙН АГУУЛГА

А. ТЭМДЭГЛЭЛТ ӨДӨР:

- 2009.3.15 Их яруу найрагч Б.Явуухулангийн 80 насны ойн өдөр

- 2009.03.21 Дэлхийн яруу найргийн өдөр

- 2009. С.Эрдэнэ 80, Д.Шагдарсүрэн 70, Ц.Гайтав 80, Д.Нямаа 70 зэрэг ойнууд тохиож буй.

Б. ЯРУУ НАЙРГИЙН ҮЙЛ ЯВДАЛ:

- 2009.03.14 Богд Дүнжингарав уулын Цэцээ гүн оргилд хийх яруу найргийн авиралт

- 2009.VI Данзанравжаагийн дурсгалт газарт болох “Сувдан сондор” яруу найраг уран бүтээлийн аялал

- 2009.09.27-10.04 Дэлхийн Яруу Найрагчдын XXIX их хурал. Унгар Улсын нийслэл Будапешт хот. Ерөнхийлөгч нь Иштван Турц /Энэ их хурлын мэдээлэл ирэхээр гишүүдэд дамжуулна/

- Албан ёсоор зарлаж буй яруу найргийн олон улсын фестивалиуд:

a) Никарагуа Улсын Гранада хотод болох Олон Улсын яруу найргийн V наадам. 2009.02.19-21

b) Лифуаниа яруу найргийн хаврын наадам. Вилниус. 2009.03.18-31

/оролцох хүсэлтэй яруу найрагч, зохиолчид мэдээллийг СЯНА-аас авч болно/

В. ГИШҮҮНЧЛЭЛ

- Соёл Яруу Найргийн Академиас уран бүтээлээрээ хүлээн зөвшөөрөгдөж, англи болон бусад хэлнээ зохиол бүтээл нь орчуулагдаж утга зохиолын сэтгүүл, анталогид буюу дангаараа ном болон хэвлэгдсэн яруу найрагч, судлаач, орчуулагчийг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн байнгын гишүүнээр элсүүлэхэд нэр дэвшүүлж батлан даана.

a) Байнгын гишүүний элсэлтийн хураамж 400$

b) Товч намтар, хэвлэгдсэн ном, 3 хувь зураг

- Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн утга зохиолын доктор цол олгуулахаар тус академийн гишүүн 1 хүний нэрийг дэвшүүлэх боломжтой.

Тайлбар: / Соёл Яруу Найргийн Академиас нэр дэвшүүлэх бөгөөд олгох эсэх асуудлыг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн удирдах зөвлөл шийдвэрлэдэг журамтай/

- Соёл Яруу Найргийн Академийн “Тэнгэрийн хүлэг” шагналыг 2009 онд 1 яруу найрагчид олгоно.

Г. НОМ ХЭВЛЭЛИЙН ТУХАЙД

- GUNU сэтгүүлийн ээлжит дугаарыг Дэлхийн Яруу Найрагчдын их хуралд зориулж хэвлэнэ. /2009.VI сард/

- Дэлхийн шилдэг яруу найраг цуврал. Америкийн яруу найраг. /Орчуулга, эмхэтгэл хийгдэж буй, Хэвлэх зардал хайж буй/

- Дэлхийн шилдэг яруу найраг цуврал. Хятадын яруу найраг. /Орчуулга, эмхэтгэл хийгдэж буй, Хэвлэх зардал хайж буй/

- Б.Явуухулангийн шилмэл шүлгийн эмхэтгэл англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

- Д.Нямсүрэнгийн шүлгийн эмхэтгэл англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

- Б.Золбаярын өгүүллэгийн ном англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

Гишүүдийн анхааралд:

1. Вэб сайтаа шинэчилж байгаа тул гишүүд 25 мөр дотор товч намтар, гэрэл зураг, 2-3 шүлэг /эсээ, шүүмж, орчуулга/ монгол англи хэлээр ирүүлнэ. Эцсийн хугацаа: 2009.1.20

2. Гишүүд албан ёсны хаяг, мэйл, утас, факсынхаа дугаарыг ирүүлнэ. 2009.1.20

3. Байгууллагын чадавхийг дээшлүүлэхэд гишүүд бололцооны хирээр дэмжлэг үзүүлэхийг хүсч байна. Хандивлагч, ивээн тэтгэгч олох, шинэ түншлэл бий болгох, ном хэвлэл дэмжих, ялангуяа GUNU сэтгүүлийг тогтмолжуулах, гадаадад нөлөөтэй болгоход санаачилга, дэмжлэг хэрэгтэй байгааг анхаарна уу.

Сайн үйлс дэлгэрч, Номын цагаан буян арвижих болтугай!

Г.Мэнд-Ооёо: Яруу найргийн ертөнц бол гэгээн сүм шүү дээ

Ц.ЭНХМАА (2008-12-26) /Өнөөдөр сонин, Аяны богц
Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо Европын нэлээд хэдэн орноор аялаад иржээ. Түүнтэй ярилцлаа.

-Явснаас үг сонс гэдэг. Уран бүтээлчийн аяны богцыг задалбал сонин сайхан зөндөө биз дээ. Ямар ажлаар хаагуур яваад ирэв?
-Яруу найраг, уран зохиолын хэд хэдэн томоохон үйл явдлуудад оролцож Словак, Австри, Франц, Швейцариар аялаад ирлээ. Тухайлбал, Европын яруу найргийн Академийн урилгаар Словакийн алдарт яруу найрагч Жан Смерекийн яруу найргийн наадамд оролцлоо. Энэ наадам Словакийн Братислав, Транава, Скалиса хотуудад болсон. Мөн Европ дахинд нэрд гарсан гарамгай яруу найрагч Милан Рупус гуайд XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал гардуулах ёслолд оролцлоо. Би энэхүү шагнал олгох олон улсын хорооны гишүүний хувьд энэ ёслолд уригдсан. Манай дээд байгууллага болох Дэлхийн урлаг соёлын Академийн удирдлагуудын уулзалт Франц, Швейцарийн хил дээрх алдарт Женева нуурын хөвөөнд болсон. Дараа нь Швейцарийн хэд хэдэн хотоор уран бүтээлийн аялал хийсэн. Бас дэлхийн соёлын гайхамшигт хот Австрийн Венатай танилцлаа.

-Европт яруу найргийн наадмыг яаж зохион байгуулж байна вэ. Манайхаас юугаараа ялгаатай байх юм?
-Словакийн XX зууны гарамгай яруу найрагч Жан Смерекийн нэрэмжит наадмыг Европын яруу найргийн академи, Жан Смерекийн олон улсын яруу найргийн наадмын байнгын хорооноос жил бүр зохион байгуулж, энэ их хүнийг судлах, дэлхий дахинд алдаршуулах, зохиол бүтээлийг нь орчуулах, дэлгэрүүлэх бодлого явуулж байна. Жан Смерек 1980-аад он хүртэл амьдарч байсан, манайхаар бол Явуухулан юм байна. Европын орноос, ялангуяа Скандиновын орнуудаас олон яруу найрагч иржээ. Азиас анх удаа оролцож байна гэж онцолж байлаа. Театр, галерей, их сургууль зэрэг олон газар зочин яруу найрагчдын уншлагыг зохион байгуулсан. Уншлагуудаа маш тансаг орчинд их соёлтой зохион байгуулж найрагчдынхаа талаар дэлгэрэнгүй танилцуулга хийж байна лээ. Нэг л намуухан, яг л сүмд орсон юм шиг санагдсан шүү.

-Та шүлгээ уншив уу? Гадаадын найрагчид ямар хэлээр унших юм?
-Өөр өөрийнхөө хэлээр уншина. Миний яруу найргийн уншлагыг гурван удаа зохион байгуулсан. Би монголоор уншаад, миний шүлгийг орчуулснаа Словакийн нэрт орчуулагч Милан Рихтер болон жүжигчид нь уншиж байлаа. Энэ үеэр гадаадын Элчин сайдын яамдуудад бас ийм наадам болж байх жишээтэй. Бүхий л талаар үндэснийхээ бахархал болсон яруу найрагчийг дэлхий дахинд гаргахын төлөө чармайж байгаа нь илт. Засгийн газар нь жил бүр энэ наадамд зориулж төсөв гаргадаг, шүлгээ уншсан найрагчдад урамшуулал олгодог тогтолцоотой юм байна.
Дэлхийд сайн танигдаагүй Монголын утга зохиолын хувьд үндэсний бахархал болсон зохиолч, найрагчдаа алдаршуулах, танилцуулах ийм наадам зохион байгуулж баймаар юм. Үүнийг төрийн бодлого болгох ёстой юм байна л гэж бодож явлаа.

-Словакийн зохиолчдын байгууллагын үйл ажиллагаатай танилцав уу?
-Словакт зохиолчдын хоёр байгууллага байна. Нэг нь хуучин социализмын үеийн байгууллага, нөгөө нь чөлөөт зохиолчдын холбоо. Мөн клубүүд байна, манайхтай төстэй юм. Ялгаа хийгээд давуутай нь гэвэл тэднийх утга зохиолын сантай. Зохиолчид номынхоо орлогоос хоёр хувийн хандив өргөдөг, зохиолчдын бүтээлийг ашигладаг дуучид, уран бүтээлчид ч орлогын хоёр хувиа өгдөг нь санг сайн арвижуулдаг ажээ. Сангаас зохиолчдыг ном бичих, хэвлүүлэхэд нь тэтгэлэг, зээл олгоно, гачигдалтай үед нь дэмжлэг үзүүлнэ. Сангийн мэдэлд зохиолчдын ордон байна. Энэ ордон нь Соёлын яамны мэдэлд, төрийн өмчид бүртгэлтэй байдаг боловч бүх үйл ажиллагаа нь зохиолчдод зориулагдсан юм билээ. Бид очиж үзсэн. Эртний цайз байсан уран барилгын гайхалтай дурсгалыг сэргээн засварлаад Засгийн газар нь зохиолчдодоо өгсөн юм байна. Ордондоо зохиолчид нь зохиолоо бичиж, номын санд сууж, үзэсгэлэнгээ гаргаж, номын нээлт, яруу найргийн уншлагаа зохион байгуулдаг. Бас л манайд ийм зүйл санаачилж болдоггүй юм болов уу хэмээн бодогдож цагаан атаархал төрж явлаа. Ард түмэн нь яруу найрагчдадаа ямар хайртайг, бас төр нь хэрхэн халамжилдгийг нүдээр үзлээ.

-Яруу найргийн шагнал гардуулах ёслолд та оролцсон гэсэн байх аа
-Тайванийн гарамгай яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Сигийн санаачилгаар “XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал” бий болгож, анхны шагналаа Европ дахинд алдартай М.Рупус гуайд олголоо. Тэрбээр энэ жил 80 настай, хал үзэж халуун чулуу долоосон, хэлмэгдэж хавчигдаж явсан, уран зохиолын бүхий л төрлөөр бичдэг зохиолч, орчуулагч юм. Цул алтаар урласан медаль, диплом, шилмэл шүлгийн түүврийн шинэ хэвлэл, 30,000 ам.долларыг түүнд гардуулсан. Шагнал гардуулах ёслолыг театртаа өндөр дээд хэмжээнд маш сүрлэг зохион байгуулж байна лээ.

-Энэ шагналыг ямар шалгуураар олгодог юм бол, Та шагнал олгох хорооны гишүүн нь тул сайн мэдэж таарна аа.
-XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал олгох хороонд Ази, Европ, Америкийн 10 гаруй орны яруу найргийн байгууллагын нэр хүндтэй төлөөлөл оролцдог. Шагналын хорооны гишүүн бүр нэр дэвшүүлэх эрхтэй. Гэхдээ гишүүдийн 100 хувийн санал авсан яруу найрагчдад л олгох дүрэмтэй. Милан Рупус гуай бүх гишүүдийн саналыг авч чадсан.

-Ямар хугацаанд олгож байх юм?
-Жил болгон олгоно. Шагнал гардуулах ёслолыг өөр өөр оронд зохион байгуулна. Заавал шагнал авах яруу найрагчийн эх оронд гэхгүй. 2011 онд Монгол Улсад зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Фукуокагийн Азийн соёлын шагналтай дүйцэхүйц хэмжээтэй шагнал бий болсонд яруу найрагчид баяртай байна лээ. Яруу найрагчид шагналын төлөө бичдэггүй боловч, бүтээснийхээ баяр бахархлыг үзэг нэгтнүүд болон уншигчидтайгаа хуваалцах гайхамшигтай агшныг тэд хүсч хүлээж байдаг гэж шагнал гардуулах үед Дэлхийн урлаг соёлын академийн ерөнхийлөгч Маурус Янг онцолж байлаа.

-Монголоос энэ шагналыг авах боломж байгаа болов уу?
-Боломжтой. Мэдээж Монголоосоо нэр дэвшүүлэх бодол байгаа. Харин зохиол бүтээл нь англи болон бусад хэлээр орчуулагдсан, анхаарал татсан байх нь чухал. Манайхан энэ зүг рүү зоригтой хөдлөөсэй гэж би бодож, хүсэж явдаг.

-Таны удирдах зөвлөлд нь ажилладаг Дэлхийн урлаг соёлын Академийн удирдлагуудын уулзалт Женевт болсон гэсэн. Тэр сониноосоо хуваалцаач?
-Дэлхийн яруу найргийн үйл амьдралын ирээдүйн төлөв, чиг хандлага, улс үндэстнүүдийн яруу найргийн өнөөгийн байдлын тухай мэдээлэл сонсож, санал бодлоо солилцсон. Би Монголын яруу найргийн өнөөгийн чиг хандлагын тухай мэдээлэл хийж, манай академиас сүүлийн жилүүдэд англи хэлнээ орчуулан хэвлүүлсэн номуудаа танилцуулсан. XXI зууны дэлхийн яруу найргийн ертөнцөд монгол үндэстэн, өвөрмөц яруу найрагтайгаа хурдтай нөлөөтэй орж ирж буйг тэд онцлон тэмдэглэсэн шүү.

-Ямар ямар ном хэвлүүлсэн юм бэ? Бүгд англи хэл дээр юм уу?
-Тийм ээ. Данзанравжаагийн шүлгийн бүрэн түүвэр “Үлэмжийн чанар”, Монголын шилдэг яруу найраг, “Монголын уран зохиолын дээж”, О.Дашбалбарын “Гол ус намуухан урсана”, “Оюун санааны яруу найраг ба газрын төлөөх тулалдаан эхэллээ”, “Монгол яруу найраг ба каллиграфи”, Ц.Бавуудоржийн “Дорно зүгт өвс болно”, миний “Алтан овоо”, “Нүүдэлчний найраг”, долоон залуу найрагчийн “Нэг их том цагаан заан”, Т.Эрдэнэцогтын “Сэтгэлийн огторгуй” зэрэг ном, GUNU сэтгүүлийн дугаарууд гаргасан байгаа.

-Цаашид танай академиас ямар ном гаргах вэ?
-Б.Явуухулангийн шилмэл шүлгүүд, Д.Нямсүрэнгийн амьддаа хэвлүүлсэн гурван ном, Б:Золбаярын өгүүллэгийн номуудыг англи хэлнээ хэвлэн гаргахад бэлэн болоод байна. Орчуулгыг английн оруулагч Саймон Вэккхам Смит хийж байгаа. Одоо Д.Нацагдорж, В.Инжиннашийг хийх санаа буй.

-Танай академи Монголын яруу найргийг гадаадад танилцуулах талаар нэлээд зүйл хийжээ. Тэд хэрхэн хүлээж авч байна вэ?
-Ямар ч байсан бараг цагаан байсан энэ зайд Монголын яруу найргийн англи хэлний номын сан гэхээр шахуу юм бий болсон. Дэлхийн их хурлууд, уран зохиолын янз бүрийн үйл явдлуудад оролцохдоо ганзагалаж явдаг юм. Бас интернэт сайтуудад байрлуулдаг. Сурталчилгааны үе шатандаа гэх үү дээ. Одоо гадаадын хэвлэлийн газрууд, хэвлэн нийтлэлч нартай холбоо тогтоож байна. Гадаадын их дээд сургуулийн мэргэжлийн тэнхимүүд, эрдэм шинжилгээний байгууллага, судлаачдын анхааралд орж байна. Монголын утга зохиолын шилдэг бүтээлүүд үндэсний зах зээл дээр зөвхөн соён гэгээрүүлэх, өглөг хандивын л үүрэгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл, манай оюуны зах зээл бага. Уран зохиолын номын орлогоороо зохиолчид, зохиолчдын байгууллага хөл дээрээ босох боломж бараг байхгүй. Ийм нөхцөлд дэлхийн оюуны зах зээл дээр өрсөлдөх боломжийг үндэсний утга зохиолд нээж өгөх явдал бол манай академийн ойрын томхон зорилт юм. Гэхдээ энэ эцсийн зорилго биш л дээ. Монголын аугаа их утга зохиолыг дэлхийн оюуны үнэт өв соёл болгож хүн төрөлхтнөөр хүлээн зөвшөөрүүлэх, алтан сан хөмрөгт нь оруулах явдал бол миний холын зорилго юм. Дээрх үйлс бол Монголын Зохиолчдын байгууллагын 80 жилийн ойд барьж буй манай бэлэг юм.

-Яг одоогийн байдлаар манай утга зохиолыг гадаад ертөнцөд хүлээж авч байгаа хандлага ямар байна? Тухайлбал таныг?
-Монголын яруу найраг гэж юу байдаг талаар сураг ч үгүй байсныг бодвол эрх биш тодорхой хүрээнд мэддэг болсон. Янз бүрийн анталоги, лавлах, толь бичгүүдэд оруулж дурддаг болсон. Барууны их дээд сургуулиудад Монголын яруу найргийн талаар лекц семинар хийдэг, сэтгүүлдээ нийтэлдэг боллоо. Нэр хүндтэй, хүлээн зөвшөөрөгдсөн яруу найрагч-орчуулагч нар бидэнд ханддаг боллоо. Дэлхийн яруу найргийн томоохон үйл явдлын индрээс Монголын яруу найраг, Равжаа, Нацагдорж, Явуухулан, Дашбалбар гээд үндэснийхээ найрагчдын нэрийг сонсч, ишлэл авсныг нь тэмдэглэхэд бахархал төрж л байдаг. Энэ бол алхам. Бидний амжилт ард буй. Миний хувьд юу шалихав дээ. Бүтээлүүд маань 20 гаруй хэлээр орчуулагдаж нийтлэгджээ. Гадаад оронд таван ном хэвлэгдсэн. Судалж, сонирхож, шүүмж бичиж, сэтгүүл, сонин, вэб сайтуудад тавигдсан зүйл нэлээд бий. Бас гадаадын томоохон сонин сэтгүүл ярилцлага авдаг аа. Ямар ч байсан сөөм сөөмөөр гадаад ертөнц рүү ахиж байгаа л юм байна гэж урамшиж байдаг. Манай Чинагийн Галсан зохиолч барууны утга зохиолын өнөөгийн ертөнцөд аргагүй л байр суурь эзэлж чаджээ. Үүнд баярлах ёстой. Зарим нь үгүйсгэж л байдаг юм. За энэ ч яах вэ, манайхан бие биеэ хүлээн зөвшөөрч сураагүйн гэм юм уу даа.

-Утга зохиол яруу найргийн амьдралтай холбоотой өөр юу үзэв?
-Швейцарийн алдарт Женева нуурын хөвөөнд орших Чиллон хэмээх эртний цайзад очлоо. Аугаа их яруу найрагч Ж.Г.Байроны хоригдож байсан тасалгаанд орж, түүний шоронгийн хананд өөрийн гараар ухаж сийлсэн нэрийн ормыг хуруугаараа тэмтэрч үзлээ. Байроны энд бичсэн “Чиллоны сонет”, “Чиллоны хоригдол” хэмээх алдарт шүлэг найраглалыг олж ирсэн. Энэ тухай би дараа нэг аятайхан нийтлэл бичих учраас ингээд орхиё.

-Дэлхийн яруу найргийн өнөөгийн чиг хандлагын талаар, тухайлбал, сонгодог уламжлалт яруу найраг, модерн яруу найргийн аль нь өнөөдөр жин дарж байна вэ?
-Би өөрийнхөө үзэл бодлоор хариулъя. Зуу зуун жилээр уншигдаж, улс үндэстэн, хүн төрөлхтний оюун санаагаар шүүгдэж, хүлээн зөвшөөрөгдсөн, сая сая хүмүүсийн зүрх сэтгэлээр адислагдан эрчимжсэн сонгодог яруу найраг, түүний уран чадвар, агуулга далайц, хэл соёлын үнэт чанар бол миний чиг баримжаа. Тэр бол өнгөрсөн цагт ч, өнөөдөр ч үнэ цэнэтэй, ирээдүйд улам ч үнэ цэнэтэй, мөнхийн зүйл. Гэхдээ би модернист яруу найргийг үгүйсгэдэггүй. Модернист яруу найраг гэхээр бүр зах замбараагүй, эмх цэгцгүй, гаж шүлэг гэж ойлгох хандлага буй болж модернизмаа өөрийг нь гажуудуулж байх шиг. Орчин үеийн элдэв хэв маяг, хэт төмөрлөг хахир хэмнэл, зан чанарын элдэв замбараагүй чөлөөт байдлын тусгал нь яруу найраг болох юм бол өмнөх үзэл суртлаар жолоодуулж байсан үеийнхтэйгээ адилхан л болно гэсэн үг биз дээ.

-Өрнийн болон дорнын өнөөгийн яруу найрагчидтай Монголын зохиолчдыг харьцуулбал ямар дүр зураг харагдах бол?
-Өөрсдийгөө чамлаад, өөр бусдыг өргөөд ч байх юм алга. Гэхдээ тэдний ертөнцөд ороход нэг л эрхэмсэг хээмсэг байдлыг мэдэрдэг. Яруу найраг соёлын дээд түвшинг илэрхийлдэг утгаар яруу найргийн наадамд ирж буй зочин гийчид ч бас тийм байдлаар биеэ бэлтгэнэ. Харин клубийн хэмжээний яруу найргийн үйл явдлууд бол их энгийн болдог юм билээ. Манай яруу найраг, утга зохиолын орчныг цэвэр тунгалаг болгох, зохиолчдынхоо нийгэмд нөлөөлөх байр суурийг эзлүүлэх, гэгээрүүлэх тал дээр зохиолчдын байгууллагууд ажиллах хэрэгтэй юм гэж бодогддог. Алийн болгон яруу найргийн тайз шороотой гуталтай байх вэ? Бас алийн болгон шүлэгчид нь яруу найргийн сахиустай үзгээрээ өдөртөө шар мэдээ бичиж, шөнөдөө шүлэг бичиж амь зогоох вэ? Яруу найргийн ертөнц бол ариун гэгээн сүм юм шүү дээ. Үүнийг бид өөрсдөө л буй болгоно. Тэгээд ч эртний соёлт Европ дахины утга зохиолын ертөнцтэй цухас танилцахад яруу найргийн ертөнц бол гэгээн сүм юм, яруу найрагчид нь бол сүмийн гэгээнтнүүд юм хэмээн бодогдсоноо нэмж хэлье ээ.

МАНАН ДУНДАХ ЦАХИРМАА

Уулсыг ороогоод хөх манан мушгирна

Урдах зам манан руу шургаад төөрчээ

Олмоо чангалахаар овоон дээр мориноосоо буулаа

Орчлон хорвоо манан дунд домогшино

Хүлэг минь дөрөө жингэнүүлэн шилгээвэй

Хүмүүсийн хэл амыг ч хэцийн салхин хийсгэвэй

Бага үдийн алдад өтгөн манан замхарч

Басхүү тэндээс цэнхэр хүдэн суунаглаж,

Уулсын гүн бодол улиран балран солигдоно

Ус мөрөн ч бас булингартаж, тунгалашиж урсана.

Амраглахуйн орны адбиш цэцэглэг дунд хүмүүн бас,

Аль нэгэн цагийнхаа зовлонгийн үрийг суулгамуй.

Чилтэл хадгалсаан, би өөрийгөө. Хүмүүнд ч улирал буй.

Чиний ургуулсан цахирмаа цагийн салхинд зулгарвай

Амьдрал хэмээх жаргал зовлонгоор нэхсэн торон дотор

Алдаа оноо хоёр алаглаж булаглаж оршмуй.

Бараан үүлс атиралдаж аадрын түрүүч айсуй

Баруун уулын дээгүүр аянгын гялбаа зурсхийнэ

Борооноос өрсөн гэрийнхээ зүг морио гуядвай

Бодлын аглагт айсуй хаврын цахирмаа гэрэлтвэй.

2007

G. Mend Ooyo's All Shining Moments – a Psalm of Nomadism

G. Mend Ooyo's All Shining Moments – a Psalm of Nomadism
Dr. Shaleen Kumar Singh


G. Mend Ooyo has emerged as one of the most influential and distinguished poet penning in English today. Very sensitive to Nomadism life, drenched in the Nomadic life of Mangolia, G. Mend Ooyo sees to verify the tradition of Nomadism in his poetry book All Shining Moments which may be called the psalm of Nomadism.

Born in herdsman family of Dar'ganga, Mongolia on October 26 September, 1952, G.Mend Ooyo grew up in a peculiar atmosphere of riding horses and tending sheep, as well as moving from one place to another by camel Caravan. After graduating from Pedagogical college in 1970 and Mangolian National University Pedagogy in 1978. he received his Master's degree at the University of Arts and Culture in 1996 and his D.Lit in 2002. G.Mend Ooyo started penning poetry when he was 13 years old only and became the member of Mongolian Writers Union. He led 'GAL' a literary current in late 1970 and in 1980 along with his comrades established the literary current GUNU. He has been on many prestigious posts previously like the President of Mongolia PEN Club, Gen. Editor of Mongolian National Television from 1981, executive Director and Vice President of Mongolian Cultural Foundation (and since 1994 till present as president of the Foundation). He has published over twenty books of poems, narratives, articles, including Bird of Thought, Tiny Singing Bird, Camel Higher Than Mountains, Endless Knot Thread, Head of Morin Khuur, Golden Hill, Crystal Temple of Meaning, Crystal Temple of Hill, Migjid Janraisag-The Opener of Wisdom Eye, Ballad of Temrujin's Eight Whitish Yellow Horses, I Am Coming to You -1, I Am Coming to You-II, A Nomad is coming From Horizon, Morin Khuur Sutra, Twelve Deeds of Morin Khuur, Blue Sutra of Dar'ganga and Golden Book of Mongolia. Besides, G Mend Ooyo has participated in International Poetry Festivals and World Congress of Poets that were held in Tokyo, Japan, Sydney, Australia (2001),Iari, Romania (2002) and Seoul, Korea (2004). Since 2003 he has been the Member of International Committee of World Congress of Poets and was selected as the president of 26th World Congress of Poets.
His latest collection All Shining Moments is firstly a genuine and picturesque account of Nomadic experiences. The poet himself admits the influence of Nomadism on him:
"I am a child of Nomadic Mongolia. We would move at the break of dawn. As a child I used to sit in the basket on the loaded cart, greeting the morning sunshine at the even place of the plodding camel; perhaps it was then that I felt rhythm of my future poems."(5)

At another place he adds and explores the genesis of his future poems:
"In my childhood I saw the appreciation of those who were thirsty from their long journey and understand the sense of extending a hand to those who live worshipping the earth and who depend on one another. I think this was absorbed in the nature of my future poems."(My Gentle Lyric, p.5)

The poet feels his whole life as a saga of Nomadic experience for his both rural and urban lives were influenced with it, he says:
"The years of my life spent as a Nomad in town also seems to me like nomadism."
The poet in his whole life has moved in search of his nomadic origins. His poetry has all the merits of Nomadism- slowness, uninterrupted movement', the distant streaming harmony, searching presentiment, a curious character with gentle and melodious heart that look on every thing with optimistic eye.

The collection carries all the characteristics of Nomadic poetry, the ever brimming passion of looking the things penetrating them into the deepest. The poet seems to celebrate the 'Shining Moments' like a true nomad in the very first poem of the collection:
"The brightest light comes from the darkness above
And Woman looks prettier in twilight.
Ear ring sets shining in the evening alone.
A saddle's studs sparkle at night.
The Gumuda flower blooms in the evening,
Homesick houses neigh at dawn's setting." (9)

Enjoying the moments interruptedly, the poet weaves his own notions in the poem and appears to be a discoverer:

"Sunshine is bright when coming from the clouds gap,
And Karma alone is the truth's sap
In a shooting star's flash, light's unique rays converse,
Giving birth to a son, to light up the Universe." (p.9)

The poet, in the second poem of the collection 'I Am Coming to You' reaffirms his nomadic bent of mind when he travels 'through the years and times accompanied by the son and the moon' and goes on the bumpy winding reads left by 'old / wise men / climbing up and down through high mountains and / rolling hills./ fording through hundreds of rivers' and says:

"Although I do not know when we may meat each other,
I am pondering the words that I will say to you
I am coming to you."(11)

In the poem, the poet carries together 'autumn's grief and spring's revival' and takes 'hold of the fire of' his 'age together with the sun's warmth in his hand', all his 'light thoughts' of his journey, all the sweet moments of his life and all his secrets, the poet treads together on the stand of his spirits and thinks of his 'limitless spirit' and adds further:

"Having only parts of my dreams,
Testing from my own poetry the very basis for
Everything of mine,

Climbing up wards in the chasm of soaring mountains;
Following impassable paths,
Seeking for the eternal song, the essence of love,
I am coming to you."(12)
The poet is much fascinated by the 'Buddha's ancient aureole' that glooms of on the shinny top'. The poem 'The Moon over an Old Temple' bespeaks of Buddha's glory:
"…………….
Along the road that leades to the golden-lit Buddha!
The image of Buddha is getting clearer and clearer.
The living Buddha's domain is hard to see in the
Starlight."(p.15)

The poem 'My Secrecy' is the best and is probably the most philosophical for it tries to touch that impalpable secret of secrets and reflects the poet's ever exploring approach to open those frontiers which are never even attempted by any poet. The poem is basically subjective where 'I' despite remaining predominant throughout the poem justifies the relevance of true eye and the relevance of opening the wisdom eye. In the poem the poet confers a number of clues that can open the poet's secrecy considering himself as 'an unread riddle and a 'puzzling cross/ an iceberg / whose greater part is sunk in the ocean' and says:

"The history of the world until today has created me and
Opens me now,
My life and struggles define and open me,
My voice and poetry can open me,
If I could ever touch the hearts of my countrymen, then
I will be opened too."(p.22)
He opens the secret as well as is opened as secret and adds:
"The world is hidden suitably in me, and
My ideas are concealed in the bottom of my heart.
Everything and every moment opens me,
The universe opens itself through me."(p.22)

There are several other beautiful poems which are based on the theme of love, nature, beauty and philosophy. Most of the poems of the collection are translated but the job of translator is so skilled that the joy of poetry is never lessened. Poems like the 'Sighting of Migrants-Harbinger of spring', 'your eyebrows are Like The Wings of Flying Crane', 'Contemplating the Nature of The Hills', 'Four Red Leaves' and 'The Golden Swallow' are the delineation of nature mingled with subjective elements and Nomadism. There are several Buddhist mythological references which add the flavor of the poem as well as reveal the glory and shine of Mongolia and its majestic culture. Thus all his poetry can be seen drenched in the color of Mongolia. Prof. Y.A. Bettar observes, even:

"The poetry of G. Mend-Ooyo is an experience of the creative search- an intellectual, yet distinctively Mongolian and indeed very oriental poetry which painfully recognizes the boundaries of tradition and innovation. It is impossible to speak of traditional Mangolian poetry, thinking and skills, radiant with the Eastern light, without considering the poetry of G. Mend Ooyo." (p.60)

Besides, it is also essential to note that the Mangolian culture is based on the Nomadism. In India, particularly in Hindi Literature, Rahul Sankrityayan is the greatest follower of Nomadism whose philosophy of Nomadism is based on the following couplet of Urdu:

"Sair kar duniya ki gafil zindgani phir kahan
Zindagani gar rahi to naujabani phir kahan."

Which means," travel the whole world, you will not get the life again. If ever life remains, you will not get the youth again.In sum, the present collection All Shining Moments is more a psalm of Nomadism than a book of poems. Though it is replete with experiences of love, nature and life, yet predominantly it is born and developed in the background of Nomadism and it deserves well to be on the book-shelf of the poetry lover as well as the votary of Nomadism. I congratulate with heart and soul to Dr. G. Mend Ooyo who has succeeded enormously in vocalizing the music of the soul to each and every rank and file.


Shaleen Kumar Singh
M.A. (Eng.), LL.B., Ph.D.
Editor www.creativesaplings.com
Sai Neeharika
Patiyali Sarai
Budaun (243601)

ТАЛЫН ЗЭРЭГЛЭЭ, ДАЛАЙН ЯРАЛЖ

Найрагч анд Юй Си-д

Хөхөмдөг далайн нууцлаг яралж бийрийн мөр мэт.
Хөхрөгч тэнгэрийн илбэн үүлс муутуу цаас мэт.
Тэнгэр далай хоёр тохиох тэр хярхагт шүлэг төрнө.
Тэнд Юй Си андын найргийн завь хөвж явна.

Хөхөмдөг талын нууцлаг зэрэглээ бийрийн мөр мэт.
Хөхрөгч тэнгэрийн илбэн үүлс муутуу цаас мэт.
Тэнгэр тал хоёр тохиох тэр хярхагт шүлэг төрнө.
Тэнд миний найргийн хүлэг давхиж явна.

Өдөржин бидний дээр нэг л нар.
Шөнөжин бидний доор нэг л сар.
Өдөржин нарны гэрэлтэй алтан бийр.
Шөнөжин сарны туяатай мөнгөн бийр.

Чиний далай цэнхэртэнэ. Миний тал цэнхэртэнэ.
Чи бид хоёрын тэнгэр дотор бүхий л ертөнц багтана.
Цэнхэрлэгч орчлонд чиний найраг, миний найраг.
Цэнхэрлэгч найраг дотор чиний далай, миний тал.

Миний хээр талд чиний ажнай хүлэг давхина
Чиний далайн цээлд миний алтан загас сэлнэ.
Нарны гэрлээс цугтаа алтан утас ээрнэ.
Сарны туяанаас цугтаа эрдэнийн чулуу түүнэ.

Чамайг ирэхэд миний талын зэрэглээ
Чиний өмнө далайн яралж болж эрхэлнэ.
Намайг очиход чиний далайн яралж
Миний өмнө талын зэрэглээ болж эрхэлнэ.

Эвэрдээгүй одос унаад эрэлд одож болмуй
Энгэрийн модны хүрэлзгэнэ шүлгэнд донгодож болмуй
Сарны туулай хээр талд дэгдэхэд үл гайхмуй
Салхин дарвуулгүй нүцгэн хөлөөр далайг яахин гатлах буй.

Дууны аялгуун дотор мянган жил амьдарч болмуй
Бийрийн мөрөөр мянганы тэртээд буцаж болмуй
Далайн яралж, талын зэрэглээг учруулж болмуй
Даяанч найрагч Юй Си андын оюуны сансарт хэрхэн дүүлэх буй?



2008.VI.13
Богд Уулын ар хормой. Хатан Туулын хөвөө.
Номын өргөөнөө тэрлэвэй